Opis polichromii

Największą wartością, dodającą splendoru całej rezydencji, są gotyckie malowidła ścienne, o doskonałej formie, które czynią z Witkowa najważniejszy po Siedlęcinie zabytek kultury rycersko-dworskiej tego typu, nie tylko w skali Polski ale chyba i środkowo-wschodniej Europy. Sądząc po formach łuków zastosowanych we wnękach z malowidłami, musiały one zostać namalowane w okresie późnego gotyku, około połowy XV wieku. Około roku 1730, za czasów hrabiego von Proskau, wnęki z malowidłami zostały wypełnione kamieniami i zamurowane. Malowidła zostały odkryte podczas remontu w latach 80. dwudziestego wieku. Zachowały się tylko w trzech wnękach okiennych (w tym dwie z sedillami) w reprezentacyjnej sali na I piętrze wieży. Nie jest wykluczone że i pozostałe ściany sali posiadały dekorację malarską, być może legendę rycerską która stanowiłaby dopełnienie treściowe malowideł, jak na przykład w Siedlęcinie. Sprawdzić tego już nie sposób, bowiem podczas remontu zakończonego w 1983 roku, wszystkie tynki poza wnękami zostały skute, a ściany otynkowane na nowo. Wymiary sali, zwanej obecnie Rycerską, wynosiły pierwotnie 8.45 x 8.15m.

Wnęka I (ściana południowa): wysoka wnęka z malowidłem ornamentalnym roślinnym. Polichromia obejmuje cały wystrój wnęki.

 

Ornamanent 576x1024 - Opis polichromii

Wnęka II, z dwoma sedillami. Zamknięta łukiem tudorskim. Ze względu na treści ideowe należałoby widzieć w tej wnęce rodzaj wykusza kaplicznego. W ościeżu lewym, św. Jerzy walczący ze smokiem. Pierwotne wymiary fresku to ok. 2.20m x 1.80m. Dołem zachowany czarny kontur, zapewne fragment smoka. Zachowane: górna część głowy św. Jerzego, biało malowana, brwi i oczy rysowane czarno, w hełmie błękitnym z uniesioną przyłbicą. Na hełmie dwa pióra, jasnozielone i fioletowo-czerwone. Po lewej widok zamku z pałacem, wieżami zwieńczonymi hełmami w kształcie stożków i zakończonych kulami. Koronę wież stanowią blanki. Na najwyższej wieży powiewa zatknięta chorągiew, a z wykusza tejże wychyla się trębacz w brązowym stroju grający na puzonie. Na prawo od głowy św. Jerzego widać banderolę z początkiem napisu "Ste ? george/e...".

Sw.Jerzy  1024x575 - Opis polichromii

W podłuczu:"Scena Ukrzyżowania", o wymiarach ok 1.40m x 1.80m, przedstawiająca Chrystusa Ukrzyżowanego i stojących pod krzyżem Marii i św. Jana Ewangelisty.

Ukrzyzowanie 576x1024 - Opis polichromii

Dalej widać monogram Chrystusa, ok. 90cm x 90 cm, w postaci pięciopłatkowej róży wypełnionej literami IHS w glorii promienistej pośrodku.

IHS 1 1024x575 - Opis polichromii

Ościeże prawe: "św. Krzysztof przenoszący Dzieciątko Jezus przez rzekę". Pierwotne wymiary, zniszczonego dołem malowidła, to ok. 2.30m x 1.80m. W tle architektura kaplicy. Św. Krzysztof pokazany został jako olbrzym, jego postać zajmowała pierwotnie całą wysokość malowidła. Zachowany fragmentarycznie w dolnej części. Górna część kompozycji zachowana dobrze. Św. Krzysztof spogląda na niesione na lewym ramieniu Dzieciątko, prawą ręką wspiera się o drzewo-kostur. Za nim, po prawej, kaplica z klęczącym przed nią pustelnikiem. Dzieciątko Jezus siedzi na lewym ramieniu Świętego, błogosławiąc prawą rączką. Pustelnik przyklęka na jedno kolano w drzwiach kaplicy. Słabo czytelna scena wnętrza architektonicznego z postacią latarnika trzymającego latarnię i pokazującego drogę Św. Krzysztofowi. Wizerunek patrona rycerstwa (św. Jerzego) i dobrego umierania (św. Krzysztofa).Za nim kaplica o dwóch szczytach i hełmie wieży zwieńczonej krzyżami i kulą. W szczycie ponad drzwiami kaplicy znajdują się trzy okna.

Sw.Krzysztof 1024x575 - Opis polichromii

Ościeże lewe. "Święci Piotr i Paweł". Obaj święci nieco "wiszą" nad posadzką, nad którą wyrysowane są jeszcze płaskie półkola, może mające sugerować chmury (?). Pierwszy od lewej, św. Piotr, prawą ręką prezentuje duży klucz. Przedstawiony z łysiną pośrodku głowy i krótką brodą, zgodnie z ustaloną ikonografią. Św. Paweł, włosy i długa broda. W prawej ręce trzyma zwrócony ostrzem do góry miecz. W lewej, poprzez szatę, dzierży księgę. Napis w rysowanym czarną kreską obramieniu: "S.Peter S.Paulus". Malowidło to, może jeszcze w czasach gotyku, było prawdopodobnie naprawiane.

PiotrPawel 576x1024 - Opis polichromii

Ościeże prawe: "Scena zaślubin": przedstawienie drzewa życia z parą małżeńską. Na pagórkowatej (?) łące wyrasta wysokie, smukłe drzewo, stylizowane przedstawienie drzewa miłości. Na szczycie drzewa siedzi zwrócony w lewo gołąb. Pod drzewem, zwróceni do siebie stoją dama i rycerz., trzymając się podają sobie prawe dłonie. Rycerz lewą ręką obejmuje damę, ana natomiast podaje mu pierścień lub obrączkę. Znakomicie oddana zwiewność i lekkość welonu i ciężka materia sukni, w którą odziana jest dama. Rycerz z głową o długich utrefionych, żółtawych włosach. Na piersi rycerza "złoty" łańcuch z medalionem w kształcie róży. Ponad głowami pary rycerskiej wywinięta banderola, na której napis: "Liebe mich als ich dich nicht mehr als ich...", o nieczytelnym zakończeniu. W luźnym tłumaczeniu: "Kochaj mnie nie bardziej niż ja ciebie...".

Zaslubiny 1 576x1024 - Opis polichromii

Ściana okienna. Woybrażenie polowania na pawia. Dwa karły o szpetnych twarzach.  Jeden z karłów mierzy z kuszy w górę ku gołębiowi. Bliżej banderola z inskrypcją, wijąca się w dół. Obok niej karzeł w żółtym stroju wskazuje palcem lewej ręki na parę rycerską pod drzewem. We wskazanym kierunku biegnie pies. Napis na banderoli: "ich (h)affe ich halte ich herre ich...", dalej nieczytelny. W luźnym tłumaczeniu: "Myślę, że wytrzymam...". Całość uwieńczona jest dużych rozmiarów pawiem z bogato wyeksponowanym ogonem.

PolowanieNaPawia 1024x575 - Opis polichromii
PolowanieNaGolebia 1024x575 - Opis polichromii

Przedstawienie małżonków wraz z motywami złych karłów zasadzających się na nieprzemijalność uczucia (paw i gołąb), tworzy ikonograficzną całość ukazującą trwałość, pomimo przeszkód, sakramentu małżeństwa zawartego wobec świętych patronów.
Strona formalna, tak rysunek jak i kolorystyka, każe widzieć w malowidłach dzieło stylu pięknego z ostatniego jego okresu., tj. ok połowy XV wieku. Datowanie to uściślić można biorąc pod uwagę monogram promienisty IHS, który propagowany przez św. Bernardyna z Sieny i przez św. Jana Kapistrana, rozpowszechnia się w sztuce czeskiej zwłaszcza pod wpływem tego ostatniego, przebywającego w Czechach i na Śląsku w latach 1451-1454. Datowanie malowideł pozwala z kolei na ustalenie ich fundatora, a prawdopodobnie i autora programu dekoracji. Był nim zapewne Nickel v. Warnsdorf, wzmiankowany jako właściciel zamku w Witkowie w latach 1446-1466.